Hoeveel grote bomen tel jij vanuit je raam? We stellen je deze simpele vraag om de toegang tot de natuur in België in kaart te brengen. Want die is niet gelijk verdeeld. België is een van de Europese landen met de minste groene ruimte, en het zijn vaak socio-economisch kwetsbare gemeenschappen die te midden van het beton leven. Dat willen wij veranderen door gegevens te verzamelen over de toegang tot natuur in België, en zo op lokaal niveau bij te dragen aan natuurbescherming en vergroening. In dit artikel leggen we uit waarom!
Bomen tellen, dat doen we om te kijken of we voldoen aan de 3-30-300 regel. Volgens die regel zou iedereen 3 bomen moeten kunnen zien vanuit de woning, zou elke wijk voor 30% met bladerdak bedekt moeten worden, en zou iedereen op 300 meter van een publieke groene ruimte van minimaal 1 hectare moeten wonen. Deze vuistregel werd bedacht door Cecil Konijnendijk, een Nederlandse professor in stadsbossen, op basis van wetenschappelijk onderzoek over de impact van bomen en natuur op de gezondheid en klimaatbestendigheid. De kracht van de regel is zijn eenvoud: je hoeft immers geen expert te zijn om bomen te tellen vanuit je raam. En toch zit er een sterke wetenschappelijke basis achter.
Bomen als preventieve gezondheidszorg
Toegang tot de natuur doet immers wonderen voor de gezondheid. Patiënten die uitkijken op bomen tijdens hun herstel na een operatie blijven korter in het ziekenhuis en nemen minder pijnstillers dan patiënten die op beton uitkijken. Ook gebruiken mensen in een straat met grote bomen minder antidepressiva en geneesmiddelen voor hart- en vaatziekten. In Nederland toonde een studie dat 10% meer groen in de woonomgeving een besparing kan opleveren van jaarlijks 400 miljoen euro op de kosten van zorg en ziekteverzuim. En bomen zuiveren de lucht, die in Vlaanderen en Brussel sterk vervuild is. Mensen die dichter bij een openbare groene ruimte wonen zijn gelukkiger en gaan minder vaak naar de dokter.
Bomen en groene ruimte in de buurt zijn ook belangrijk als verkoeling tijdens de steeds hetere zomers. In sterk verharde gebieden ontstaat tijdens hete periodes een hitte-eiland-effect, wat de temperaturen verder de hoogte in drijft. Zo is het in de zomer in centrum Brussel gemiddeld 3°C warmer dan buiten de stad. Deze hitte is gevaarlijk: in de zomer van 2022 vielen er meer dan 60.000 hittedoden in Europa, vooral bij de oudsten en jongsten onder ons. Ook werken bomen als een spons bij extreme regenval en helpt open ruimte om het water te laten infiltreren zodat het onze riolen en rivieren niet laat overstromen.
Goed geconnecteerde stadsnatuur is uiteraard ook belangrijk voor de biodiversiteit. Vermits natuur in steden niet dezelfde milieu-impact van industriële landbouw moet ondergaan, vormen er zich doorgaans broedplaatsen van biodiversiteit in stedelijke wilde natuur. Denk maar aan de Josaphat-site in Brussel – een weide van 25 hectare waar doorheen de jaren zo’n 1200 soorten hun thuis vonden, inclusief meer dan honderd soorten vogels, evenals wilde bijen en zeldzame libellen.
Natuur: ongelijk verdeeld
Zowel de zichtbare als de nabije aanwezigheid van natuur in de leefomgeving zijn dus erg belangrijk voor de gezondheid en om onze steden robuuster te maken tegen de impact van de klimaatontwrichting en biodiversiteitscrisis. Hierin schuilt een belangrijke ongelijkheid. Zo heeft meer dan één vijfde van de Brusselaars onvoldoende toegang tot publieke groene ruimte, en hebben vooral de armste gemeenschappen het minste toegang tot hoogwaardig groen. Wanneer de toegang tot de natuur ongelijk verdeeld is, betekent dat dus ook dat de gezondheidsbaten en verzachtende effecten op extreme weersomstandigheden ongelijk verdeeld zijn.
Om die onrechtvaardigheid aan te pakken, willen wij samen met het collectief Datalab de toegang tot de natuur in België in kaart brengen. Dat doen we via die 3-30-300 regel, op basis van een analyse en een enquête waarin mensen voor zichzelf de berekening kunnen maken. Met deze info kunnen we samen met jullie oplossingen aanreiken aan het lokale bestuur. Zo zal de kaart duidelijk maken waar er bomen geplant moeten worden, en waar we de bestaande groene ruimte absoluut moeten beschermen.
Help jij ons om de toegang tot de natuur in kaart te brengen? Doe mee aan de enquête!