Als u het niet meer kunt bijhouden dan som ik het even voor u op. Meghan Markle lijdt aan suïcidale gedachten, zo deelt ze bij Oprah. Kanye West heeft een bipolaire stoornis. Justin Bieber lijdt aan depressies en verslavingen. Michelle Obama lijdt aan ‘low grade’ depressie, zo vertelde zij openlijk in een interview. En dan is er superster Selena Gomez met haar angsten. De meeste gestreamde Nederlandse artiest rapper Snelle zit oververmoeid thuis. Collega-The Voice-jurylid Marco Borsato kampt nog steeds met psychische problemen.
En ook de sportwereld is depressief. De Olympische Spelen van deze zomer stonden niet in het teken van fysieke prestaties maar van mentale problemen. Van sprinters Sha’carri Richardson en Noah Lyles, tot een van de meest gedecoreerde olympische sporters aller tijden, zwemmer Michael Phelps die publiekelijk zijn depressies en suïcidale gedachten deelde. En dan was er nog topturnster Simone Biles, die zich terugtrok omdat de druk te groot werd. Het applaus om niet telkens de allerbeste te zijn, maar juist kwetsbaarheid te tonen, was enorm. In Nederland is er een roep om ‘meer aandacht’, bijvoorbeeld voor het mentale welzijn van voetballers. „It’s ok to not be ok,” zo berust vlamdraagster en toptennisster Naomi Osaka in haar depressies na een diep dal afgelopen jaar.
Psychische problemen moet je niet verstoppen maar delen, dat is de boodschap. Want ondanks dat de hele entertainmentindustrie zeer publiekelijk haar geestelijk leed exhibitioneert, zit er kennelijk toch nog een stigma op. Het is taboe. En ieder die dat taboe doorbreekt door ‘uit de kast te komen’ met zijn depressie kan rekenen op knuffels, hartjes en gejuich. Erover praten is zo belangrijk, wordt telkens weer benadrukt.
Ik weet niet of dat zo is. Deze week deelde het CBS nieuwe cijfers over de geestelijke gesteldheid van Nederland. Die is zorgwekkend. Plotseling geven vooral veel Nederlandse twintigers toe zich in en in slecht te voelen. Dat aandeel schommelde jarenlang tussen de 10 procent en 15 procent maar schoot in het eerste kwartaal van 2021 omhoog. Nu geeft bijna een kwart van de jonge Nederlanders aan onrustig, somber en ongelukkig te zijn.
Dit heeft vast te maken met de coronacrisis. Wanneer je iemand zijn feestjes, discodansjes en uitjes ontneemt maakt dat ongelukkig. Bovendien reduceerden we hun opleiding tot een reeks video’s en is elke ontsnappingspoging uit het ouderlijk huis gedoemd te mislukken bij gebrek aan betaalbare huisvesting.
Toch vraag ik me af of de crisis de enige verklaring is. Wat doet het met een generatie wanneer al die topartiesten, sporthelden, rolmodellen, supersterren hun geestesnood zo publiekelijk uitventen? Ongelukkig zijn is in de mode. Depressie is hard op weg een modeziekte te worden.
Dat betekent niet dat ik modeziektes wil bagatelliseren. Suïcide is de belangrijkste doodsoorzaak bij tieners en twintigers. Depressie is voor een groot deel van de patiënten levensverwoestend en helemaal niet aangepraat. Maar er is vast en zeker ook een deel onderhevig aan groepsdruk en tijdsgeest. Dat is bekend van de somatische klachten. Wie last heeft van onverklaarde langdurige pijn en vermoeidheid krijgt een diagnose die past bij de tijd. Marcel Levi somde het eens op in zijn Parool-column: van rsi- tot bekkenbodeminstabiliteit, van ‘hysterie’ tot chronische Lyme. Ook het verschijnsel dat een substantieel deel van Covid-patienten langdurige vermoeidheid ervaart (long Covid) ondanks een mild verloop van de infectie zal ook niet alleen een fysieke verklaring hebben.
Mensen worden terecht boos over dat begrip modeziekte. Omdat al die klachten wel degelijk invaliderend zijn. Op persoonlijk vlak heb je er echt helemaal niets aan als blijkt dat jouw diagnose in de mode is. Het verandert niets aan hoe je je voelt. En ook niets aan de behandeling of prognose.
Ik vrees dat de nieuwste modeziekte niet meer psychosomatisch is maar louter psychisch, met als gevaar onnodig medicaliseren en psychiatrische labeltjes plakken. We weten dat suggestieve informatie, zoals placebo, mensen fysiek ziek kan maken. Reken maar dat zo’n Instagram-epidemie van depressies en angststoornissen ook zijn effect sorteert op het publiek. Ik weet niet of er publiekelijk over praten altijd zo goed en gezond is.